CINEMA: ART OF DESTINY

CINEMA: ART OF DESTINY

Story & Idea by Leonard Thimo. Helped by Tony Meramveliotakis.
Κατά την γνώμη μου, ο κινηματογράφος είναι η πιο δημιουργική τέχνη στον κόσμο. Οι κινηματογραφιστές, οι σκηνοθέτες, οι σεναριογράφοι και οι παραγωγοί με την βοήθεια των ταλαντούχων ηθοποιών και του υπόλοιπου πληρώματος ζωντανεύουν μυθοπλασίες και ακραίες καταστάσεις, με την χρήση της κάμερας και του μοντάζ, στην οθόνη. Οι θεατές χάνονται για λίγες ώρες σε ένα φανταστικό κόσμο…Για μένα η πιο δύσκολη τέχνη στο σινεμά είναι τα εικονογραφημένα μυθιστορήματα(γνωστά ως κόμιξ) που τα μεταφέρουν στην οθόνη ως κινούμενα σχέδια(cartoon). Είναι πάρα πολύ δύσκολο να γίνει μια ταινία στο σινεμά παρά στην τηλεόραση ή το θέατρο. Ευτυχώς, όμως, που η τεχνολογία και η Πληροφορική εξελίσσεται συνεχώς και οι δημιουργοί κάνουν θαύματα. Όταν η ζωγραφική, η γλυπτική, η μουσική, το σενάριο, τα σκηνικά, τα κουστούμια, η φωτογραφία, η διαφήμιση, η έμπνευση και πολλά άλλα ενωθούν μεταξύ τους από έναν καθοδηγητή σκηνοθέτη φτιάχνουμε την 7η Τέχνη, τον κινηματογράφο. Τιμή σε εκείνους που ανακάλυψαν και δημιούργησαν την Έβδομη Τέχνη…τους Αδερφούς Λυμιέρ, στις 28 Δεκεμβρίου του 1895, στο υπόγειο του Γκραν Καφέ, στου μπουλβάρ ντε Καπισίν του Παρισιού, οι Όγκιστ και Λουί Λυμιέρ(δύο ιδιοκτήτες ενός εργοστάσιου φωτογραφικών ειδών) πραγματοποίησαν την πρώτη δημόσια προβολή κινηματογραφικών ταινιών. Εκείνη τη μέρα 33 άτομα αγόρασαν εισιτήρια του ενός γαλλικού φράγκου για να δουν πέντε μικρού μήκους ταινίες, ανάμεσα τους οι θρυλικές «Έξοδος των εργατών από το εργοστάσιο» και «Η Άφιξη του τρένου στο Σταθμό», που έκανε τους πρώτους θεατές του κινηματογράφου να τρομάξουν νομίζοντας πως το τρένο ερχόταν καταπάνω τους…ο σπουδαίος Αμερικάνος Ντέιβιντ Γ. Γκρίφιθ και ο Ρώσος Σεργκέι Αϊζενστάιν ήταν οι πρώτοι αληθινά μεγάλοι δημιουργοί του μοντάζ, δύο ταινίες τους είναι Μισαλλοδοξία, Intolerance(1916) του D.W.Griffith. και Το Θωρηκτό Ποτέμκιν, Bronenosets Potyomkin(1926) του Sergei Eizenstein. Από τους μεγαλύτερους πρωτοπόρους της κινηματογραφικής τεχνικής και αισθητικής ήταν και ο ηθοποιός, σκηνοθέτης, σεναριογράφος, παραγωγός και μουσικός Τσαρλς Τσάπλιν, γνωστός σε όλους μας ως «Σαρλό» που έδειξε ότι το σινεμά είναι παγκόσμια γλώσσα με την οποία μπορούν να γελάσουν και να συγκινηθούν οι πάντες. Στις σημαντικότερες του ταινίες συγκαταλέγονται: Το Χαμίνι, The Kid(1921)/Ο Χρυσοθήρας, The Gold Rush(1925)/Τα Φώτα της Πόλης, City Lights(1931)/ Ο Μεγάλος Δικτάτωρ, The Great Dictator(1940). Όπως επίσης και ο Joseph Frank Keaton, γνωστός στο ευρύ κοινό με την καλλιτεχνική του προσωνυμία Buster Keaton, είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς Αμερικάνους κωμικούς ηθοποιούς του βωβού κινηματογράφου. Παράλληλα είναι και ένας από τους πιο επιτυχημένους παραγωγούς. Με πηγαίο ταλέντο, θα μείνει στην ιστορία της μεγάλης οθόνης για το μοναδικό του στωικό, σχεδόν ανέκφραστο ύφος του, εξαιτίας του οποίου του έδωσαν το παρατσούκλι “Το πέτρινο πρόσωπο”(The Great Stone Face). Η δουλειά του τόσο ως ηθοποιού όσο και σκηνοθέτη θεωρείται σταθμός στην ιστορία του κινηματογράφου, για τον καινοτόμο και μοναδικό χαρακτήρα της. Δεν είναι τυχαίο ότι το περιοδικό Entertainment Weekly, απέδωσε την 7η θέση ανάμεσα στους καλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών. Στις σημαντικότερες του ταινίες συγκαταλέγονται: The boat/The electric house/The paleface/Cops/The frozen north/The playhouse/The balloonatic/One week/The scarecrow/Daydreams/The love nest/Sherlock Jr./The goat/Τhe navigator. Βασικά ο Γκρίφιθ, ο Αϊζενστάιν, ο Τσάπλιν και ο Κίτον ήταν αυτοί που έφτιαξαν όλους σχεδόν τους κανόνες με τους οποίους χτίζονται, μέχρι σήμερα, οι κινηματογραφικές ταινίες. Μερικοί από τους αριστουργηματικούς δημιουργούς είναι οι Ρόμπερτ Φλάχερτι, ντοκιμαντερίστας{Νανούκ του Βορρά(1922)}, ο Μπεν Χεκτ, ο μεγαλύτερος ίσως σεναριογράφος όλων των εποχών, οι Γερμανοί εξπρεσιονιστές Φριτζ Λανγκ και Φ.Γ.Μουρνάου και οι σημαντικότερες ταινίες του κινήματος του εξπρεσιονισμού το “Εργαστήριο του Δρ.Καλιγκάρι, Das Cabinet Des Dr.Caligari(1919)” του Ρόμπερτ Βίνε, το “Νοσφεράτου,Nosferatu, eine Symphonie des Grouens(1922)” του Φ.Γ.Μουρνάου και το “Μ”(1923) του Φριτζ Λανγκ, ο Ισπανός σουρεαλιστής Λουί Μπουνιουέλ και ο διάσημος ζωγράφος Σαλβαντόρ Νταλί “Χρυσή Εποχή, L’Age D’Or”(1930) και “Ανδαλουσιανό Σκύλο, Un Chien Andalou”(1929), ο ρεαλιστής Γάλλος Μαρσέλ Καρνέ “Τα Παιδιά του Παραδείσου,Les Enfants Du Paradis”(1945), ο Ρώσος λυριστής Όρσον Γουέλς, σκηνοθέτησε τον Πολίτη Κέιν,Citizen Kane(1941) και ανακηρύχθηκε η καλύτερη ταινία όλων των εποχών. Μετά τον Γουέλς η ανθρωπότητα βίωσε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ψυχρό Πόλεμο, δηλαδή την αντιπαράθεση της φιλελεύθερης Δύσης με την κομμουνιστική Ανατολή, τον ανταγωνισμό των πυρηνικών όπλων, την εξερεύνηση του Διαστήματος, τον πόλεμο του Βιετνάμ…εκατομμύριες ψυχές χάθηκαν, έτσι το σινεμά, εκείνη την περίοδο, μίλησε πιο σκληρά στο κοινό με επικές και πολεμικές υπερπαραγωγές…Τότε λοιπόν αρχίσουν να κάνουν την εμφάνιση τους νέα κινηματογραφικά κινήματα μαζί με μερικούς προικισμένους δημιουργούς-σκηνοθέτες: Ο Ιταλός νεορεαλιστής Βιτόριο Ντε Σίκα “Ο Κλέφτης των Ποδηλατών, Ladri di Biciclette”(1948), ο Ιάπωνας Ακίρα Κουροσάβα, που πάντρεψε τον Σαίξπηρ και τον Ντοστογιέφσκι πλάι στους Σαμουράι. Οι σημαντικότερες ταινίες του: Ρασομόν, Rashomon(1950)/Οι Επτά Σαμουράι, Sichinin No Samurai(1954)/Γιοζίμπο, Yojimbo(1961)/και Ραν, Ran(1985). Στην Αμερική ένας Έλληνας μετανάστης, ο Ελία Καζάν όρισε μια μέθοδο ερμηνευτικής τέχνης που βασίστηκε στην ψυχολογία, στον αυτοσχεδιασμό και στην αμεσότητα. Οι ηθοποιοί που έπαιξαν στις ταινίες του Ελία Καζάν, όπως ο διάσημος Μάρλον Μπράντο “Λεωφορείον ο Πόθος, A Streetcar Named Desire”(1951)/ και ”Το Λιμάνι της Αγωνίας, On the Waterfront”(1954) άλλαξαν ριζικά την αλήθεια των κινηματογραφικών ρόλων. Το 1957, στην Αμερική, αλλά όχι στο Χολιγούντ, ένας ακόμη Έλληνας μετανάστης μετά τον Ελία Καζάν, ο Τζον Κασσαβέτης, όρισε τον «Ανεξάρτητο Σινεμά» η πρώτη ταινία του κινήματος είναι Οι Σκιές, Shadows του John Cassavettes. Τις επόμενες δεκαετίες το «Ανεξάρτητο Σινεμά» απέκτησε τη δική του οντότητα, ανέδειξε δημιουργούς όπως ο Σπάικ Λι, ο Τζιμ Τζάρμους, ο Στίβεν Σόντερμπεργκ και ο Κουεντίν Ταραντίνο. Στη Σουηδία ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν απέδειξε ότι το σινεμά, εκτός από ψυχαγωγία, είναι και εργαλείο φιλοσοφικής σκέψης και ανάλυσης του κόσμου μας. Οι σημαντικότερες του ταινίες: Η Έβδομη Σφραγίδα, Det Sjunde Inseglet(1957)/οι Άγριες Φράουλες, Smultronstallet(1957)/η Περσόνα, Persona(1966)/ και το Φάνη και Αλέξανδρος, Fanny och Alexander(1982). Στην Γαλλία του ΄60 ξεκίνησε το «Νέο Κύμα» με τους Ζακ Λικ Γκοντάρ “Με Κομμένη την Ανάσα, A Bout De Soufflé”(1960) και Φρανσουά Τρυφώ “Τα 400 Χτυπήματα, Les Quatre Cents Coups”(1959). Ένας Βρετανός σκηνοθέτης που δούλεψε κυρίως στην Αμερική και ονομάστηκε ο «μετρ του τρόμου» αλλά κι ένας ριζοσπάστης της 7ης Τέχνης, ένας μεγάλος δημιουργός, ο οποίος πλούτισε την κινηματογραφική γλώσσα με τους, εντελώς δικούς του, κανόνες για το σασπένς και το μοντάζ, φυσικά αναφέρομαι στον Άλφρεντ Χίτσκοκ Τα 39 Σκαλοπάτια, 39 Steps(1935)/Σιωπηλός Μαρτυράς, Rear Window(1954)/Στη Σκιά των Τεσσάρων Γιγάντων, North by Northwest(1957)/Ο Δεσμώτης του Ιλίγγου, Vertigo(1958)/Ψυχώ, Psycho(1960). Σήμερα δεν υπάρχει ούτε ένας σκηνοθέτης που να μην κλέβει ή να αντιγράφει(ή αν προτιμάτε δανείζεται) τους κανόνες του Άλφρεντ Χίτσκοκ. Μοναχικός και παντελώς ανένταχος σε κινήματα και σχολές, ο Στάνλεϋ Κιούμπρικ ήταν ένας αναγεννησιακός καλλιτέχνης σαν τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Καταπιάστηκε με όλα τα κινηματογραφικά είδη σαν να ήθελε να τα ολοκληρώσει, να «τα κλείσει», να αλλάξει τους κανόνες και την ιδεολογία τους. Οι ταινίες του είναι τόσο πλήρεις, που ακόμη και η αντιγραφή ή η μίμηση καταντάει σχεδόν αδύνατη. Το καταλαβαίνει κανείς αμέσως παρακολουθώντας τις πιο γνώστες του ταινίες που είναι: Σπάρτακος, Spartacus(1960)/2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος, 2001: A Space Odyssey(1968)/Το Κουρδιστό Πορτοκάλι, A Clockwork Orange(1971)/Η Λάμψη, The Shining(1980)/Μάτια Ερμητικά Κλειστά, Eyes Wide Shut(1999). Η δεκαετία του ‘70 βρήκε όλα αυτά τα κινηματογραφικά κινήματα κατασταλαγμένα κι έτοιμα να δεχτούν την τρικυμία που θα τους προκαλούσε μια ιδιοφυής τετράδα νέων Αμερικάνων Σκηνοθετών. Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα με τον αριστουργηματικό του Νονό,Godfather(1972) και την Αποκάλυψη Τώρα!,Apocalypse Now! (1979), ο Τζορτζ Λούκας με τον Πόλεμο των Άστρων, Star Wars(1977), ο Στίβεν Σπίλμπεργκ με τα Σαγόνια του Καρχαρία, Jaws(1975) και το Ε.Τ: Ο Εξωγήινος, Ε.Τ: The Extra Terrestrial(1982) και ο Μάρτιν Σκορσέζε με τον Ταξιτζή, Taxi Driver(1973) έγιναν, από την μια μέρα στην άλλη, οι πιο διάσημοι, οι πιο αναγνωρίσιμοι, οι πιο πλούσιοι και οι πιο επιτυχημένοι σκηνοθέτες της ιστορίας. Αυτοί εξάλλου καθιέρωσαν και τον όρο «blockbuster» για τις τεράστιες επιτυχίες οι οποίες μέσα σε ένα μόνο σαββατοκύριακο κάνουν κολοσσιαίες εισπράξεις και σπάνε(bust) το φράγμα(block) των 100 εκατομμυρίων δολαρίων. Οι σχολές που δημιούργησαν θαυμαστές και μιμητές τους σε όλο τον κόσμο, είναι πραγματικά αμέτρητες. Το ίδιο συνέβη και με τον Γούντι Άλλεν, τον σημαντικότερο μετά τον Τσάπλιν κωμικό, ηθοποιό, σκηνοθέτη, σεναριογράφο και παραγωγό. Οι φοβίες του σύγχρονου ανθρώπου, η νεύρωση του έρωτα, η αδυναμία μπροστά στην αγάπη, οι φιλοσοφικές ζητήσεις του Μπέργκμαν, το ανεξάρτητο πνεύμα του Κασσαβέτη, όλα χωνεύτηκαν μέσα στις ταινίες του Γούντι Άλλεν, κυρίως στις: Νευρικός Εραστής, Annie Hall(1977)/Μανχάταν, Manhattan(1979)/Η Χάνα και οι Αδερφές της, Hannah and Her Sisters(1986)/Match Point(2005). Το σινεμά αλλάζει, ξανά! Το video clip, έκανε την εμφάνιση του παντρεύοντας τη μουσική με τον κινηματογράφο μέσα σε μικρά όρια της τηλεοπτικής εικόνας. Αποδέκτες του ήταν αποκλειστικά οι νέοι. Το σίγουρο είναι πάντως ότι το νέο αυτό είδος επηρέασε καταλυτικά το σινεμά και πέρασε σε δημοφιλείς ταινίες όπως το Fight Club(1999) του Ντέιβιντ Φίντσερ και το Δύο Καπνισμένες Κάννες, Lock, Stock and Two Smoking Barrels(1998) του Βρετανού Γκάι Ρίτσι. Το ρόλο σταθμού στο σύγχρονο σινεμά έπαιξε τη δεκαετία του ’90 ένας νεαρός Αμερικάνος που αναδείχθηκε από το «Ανεξάρτητο Σινεμά», ο Κουεντίν Ταραντίνο. Οι ταινίες του Reservoir Dogs(1992) και Pulp Fiction(1994) κινήθηκαν στον υπόκοσμο, μίλησαν για τη φρίκη των ναρκωτικών και έδειξαν τη βία στην πιο ωμή για τη φρίκη του αιώνα μας και την αμακιγιάριστη εκδοχή της… Τώρα πια, κάνουμε λόγο για «Ταραντισμό » χρησιμοποιώντας την αδόκιμη αυτή λέξη κυρίως με την αρνητική της έννοια. Τελευταίο κίνημα του 20ου αιώνα ήταν το Δόγμα 95, που με πρωτοβουλία μιας ομάδας Δανών σκηνοθετών(με ηγετικές φιγούρες τον Λαρς Φον Τρίερ ”Οι Ηλίθιοι,Idioterne”1998 και τον Τόμας Βίντερμπεργκ “Οικογενειακή Γιορτή, Festen”1998)θέλησε να σπάσει τους σύγχρονους κανόνες του σινεμά και να το ελευθερώσει από περιορισμούς, όπως για παράδειγμα τον τεχνητό φωτισμό, τη μουσική επένδυση κτλ. Και να φανταστείτε όλα αυτά άρχισαν με ένα κομμάτι φιλμ και μια προβολή στο υπόγειο ενός καφενείου στο Παρίσι του 1985. Σήμερα βέβαια το φιλμ τείνει να εξαφανιστεί. Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, νέες γενιές ειδικών εφέ και μια απίστευτης τελειότητας, ψηφιακή τεχνολογία, έχουν αλλάξει ριζικά τον τρόπο που κατασκευάζονται οι ταινίες. Στρατιές κομπάρσων δημιουργούνται με το πάτημα ενός κουμπιού, ενώ τα πολύπλοκα σκηνικά ζωγραφίζονται στις οθόνες των PC με εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών του Πίτερ Τζάκσον, το Matrix των Αδερφών Γουαγόφσκι και οι Πειρατές της Καραϊβικής του Γκορ Βερμπίνσκι μας έδειξαν ότι στην κινηματογραφική φαντασία δεν υπάρχει κανένα απολύτως όριο. Το σινεμά πάντως παραμένει ίδιο. Μια τέχνη μαγείας, αυταπάτης, φυγής και ταυτόχρονα πειραματισμού, σκέψης, αναζήτησης της αλήθειας και ανάλυσης του κόσμου μας. Όπως έλεγε και ο Δάσκαλος σπουδαίος Γάλλος Ποιητής, Ζωγράφος και Σκηνοθέτης Ζαν Κοκτό: ΤΟ ΣΙΝΕΜΑ ΔΙΝΕΙ ΤΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΣΕ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΑΡΙΘΜΟ ΑΤΟΜΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ, ΠΛΟΥΣΙΩΝ Ή ΦΤΩΧΩΝ ΝΑ ΟΝΕΙΡΕΥΕΤΑΙ ΜΑΖΙ ΤΟ ΙΔΙΟ ΟΝΕΙΡΟ. Τις πληροφορίες τις πήρα από το ΠΡΩΤΗ ΩΡΑ ΣΙΝΕΜΑ, περιοδικό του Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας. Όλη αυτή η ιστορία και όλοι αυτοί οι μεγάλοι δημιουργοί με έβαλαν στον κόσμο του σινεμά. Οι ταινίες τους με ενέπνευσαν να γράψω μυθιστορήματα, σενάρια, ποιήματα, τραγούδια και να σκηνοθετώ, μα πάνω απ’ όλα μου έμαθαν να αγαπώ την τέχνη μέσα από τις ταινίες τους… το σινεμά μιλάει την δική του γλώσσα, γιατί είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει ο κάθε θεατής το ίδιο νόημα, όμως, είναι μια απάτη, ένα γλυκό ή πικρό όνειρο, αλλά ας το απολαύσουμε όλοι με όποιο τρόπο εμείς θέλουμε και μπορούμε…
ΛΕΟΝΑΡΝΤ ΘΙΜΟ.